Janiek recensies, 1 september 2004

Zomerverhaal: `Papa, zullen we frambozen kopen?`

Als 'life's a stage' en 'all men are merely actors', dan geldt dat zoveel te meer voor iemand die meer wil met zijn transgendere gevoelens dan thuis in de kast zitten. Zo iemand is noodgedwongen niet één maar diverse acteurs, en dat soms tegelijk, achtereenvolgens, door elkaar heen. Een bron van verwarring, zowel voor het publiek als voor zichzelf. Maar ook een mooie gelegenheid om te komen tot bespiegelingen over 'de gendertweedeling'.

Hoe zich dat tijdens een vakantie in Frankrijk met mijn gezin doet gelden (ik ben getrouwd en vader van twee dochters), is voor mij een heel nieuw avontuur. Een buitenkansje, zo'n omgeving waarin niemand zich mij herinnert als de stoere, ietwat onverzorgde man in spijkerbroek en met stekeltjeshaar. Zou ik dan eindelijk overkomen als de vrouw die ik zou willen zijn?
Er zijn beperkingen: verder dan een androgyne presentatie met duidelijke vrouwelijke accenten ben ik nog niet. Jurken en rokken blijven helaas thuis. Maar wat langer haar, oogmake-up en een baardschaduw die door twee laserbehandelingen behoorlijk is teruggedrongen blijken veel te doen: bij de bakker en de slager, en ook in musea word ik steeds vaker als vanzelfsprekend met 'madame' aangesproken. En met wat meer égards behandeld dan ik als man gewend was...
Het gezelschap van vrouw en kinderen wil wel eens tot een ander beeld aanleiding geven: dan hoor ik toch weer 'm'sieurdame'. En dat is (helaas) niet een aanduiding voor iemand met een ambigue genderpresentatie, maar voor een echtpaar. Tja, en als mijn jongste dochter door de winkel roept: 'Papa, zullen we frambozen kopen?', dan doorbreekt mijn vaderrol de taalbarrière en ben ik ook voor de cassière weer 'monsieur'.
Pech onderweg - de motorkap omhoog - wekt natuurlijk ook meteen andere associaties bij toevallige voorbijgangers: 'Oh, ce monsieur a un problème...'. Tja, wat zou er gebeurd zijn als ik in m'n mooiste zomerjurk over die lekkende radiatorslang gebogen had gestaan?

Wat zien die andere mensen eigenlijk, vraag ik mij wel eens af. Meestal heb ik de indruk dat ik gewoon in het straatbeeld opga. Is dat dan omdat ik onmiddellijk als man wordt geplaatst of als vrouw? De verschillen in interpretatie die ik hierboven al signaleerde geven geen uitsluitsel. Blikken die ik vroeger alleen kende uit Close encounters of the third kind, kom ik ook nog wel eens tegen. Die doen vermoeden dat ik er in de ogen van sommige mensen behoorlijk buitenissig uitzie. Maar de natuurlijke reacties van de meesten die mij te woord staan, geven mij weer het idee dat ik toch een normaal mens moet zijn.

De spiegel die ik dacht dat de wereld voor mij zou zijn, een spiegel waarin ik mijzelf zou willen zien en leren kennen, maakt misschien meer zichtbaar van wat er in al die andere mensen leeft dan van wie ik nu werkelijk ben. Hoe ik me voel, dat weet alleen ikzelf. Toch? Hm, dat komt dicht in de buurt van een acteur, die binnen één stuk meerdere rollen kreeg toebedeeld...